LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỤC QUẢN LÝ
THỊ TRƯỜNG TỈNH THANH HÓA
Sau khi kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, miền Bắc bước vào thời kỳ khôi phục và phát triển kinh tế trong điều kiện hết sức khó khăn, trình độ kỹ thuật lạc hậu, hàng hoá khan hiếm. Từ những khó khăn trong sản xuất, phân phối, tiêu thụ hàng hoá, xuất hiện tình trạng đầu cơ, tích trữ hàng hoá để trục lợi, gây khó khăn cho nền kinh tế quốc dân.Trước tình hình đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc luật số 001-SL ngày 19 tháng 4 năm 1957 và Thủ tướng Chính phủ ký Nghị định số 163/TTg ngày 19 tháng 4 năm 1957 về việc cấm các hành động đầu cơ, tích trữ hàng hoá.
Ngày 03 tháng 7 năm 1957, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định số 290/TTg thành lập Ban Quản lý thị trường Trung ương và các Ban Quản lý thị trường các tỉnh, thành phố và khu tự trị trong cả nước. Đây là mốc son đánh dấu sự ra đời của lực lượng Quản lý thị trường.
Ban Quản lý thị trường Trung ương có nhiệm vụ giúp Chính phủ nghiên cứu chủ trương, chính sách quản lý thị trường, chống đầu cơ tích trữ; chỉ đạo thực hiện các chủ trương, chính sách quản lý thị trường trong phạm vi toàn quốc. Ban Quản lý thị trường các thành phố, tỉnh và khu tự trị có nhiệm vụ giúp Uỷ ban hành chính địa phương thực hiện chủ trương, chính sách của Chính phủ về quản lý thị trường. Ban Quản lý thị trường Trung ương và các địa phương đã tích cực, chủ động triển khai nhiệm vụ, thu được những kết quả quan trọng, góp phần giữ ổn định thị trường, bảo vệ sản xuất và đời sống nhân dân trong giai đoạn khắc phục, cải tạo và xây dựng kinh tế ở miền Bắc, góp phần vào công cuộc giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Như vậy, ngay từ thời kỳ đầu mới được thành lập, Ban Quản lý thị trường ở Trung ương và địa phương giữ vai trò quan trọng trong công tác quản lý thị trường.
Ngày 16 tháng 7 năm 1982, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ký Quyết định số 190/CT thành lập Ban chỉ đạo Quản lý thị trường Trung ương thuộc Hội đồng Bộ trưởng để hướng dẫn, chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác quản lý thị trường. Sau ngày miền Nam giải phóng, số người tham gia buôn bán tăng nhanh, xuất hiện tình trạng trốn thuế, đầu cơ, buôn lậu, kinh doanh trái phép. Ngày 23 tháng 11 năm 1982 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị quyết số 188/HĐBT về tăng cường thương nghiệp xã hội chủ nghĩa và quản lý thị trường, trong đó, khẳng định thiết lập trật tự mới xã hội chủ nghĩa trên thị trường là một nhiệm vụ cấp bách.
Ngày 02 tháng 10 năm 1985 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị quyết số 249/HĐBT về tổ chức lực lượng chuyên trách kiểm tra kiểm soát thị trường, theo đó, các Đội Quản lý thị trường trực thuộc Ban chỉ đạo Quản lý thị trường các tỉnh, thành phố, đặc khu và cấp huyện, quận, thị xã được thành lập. Từ đây, Quản lý thị trường trở thành một lực lượng có quy mô về tổ chức, với nhiệm vụ chuyên trách kiểm tra, kiểm soát thị trường trên khắp các địa bàn trong cả nước.
Thực hiện đường lối đổi mới được đề ra từ Đại hội Đảng lần thứ VI (1986), nền kinh tế tuy được cải thiện, song vẫn còn nhiều khó khan, vẫn còn tình trạng buôn lậu, kinh doanh trái pháp luật. Trước tình hình đó, tháng 8 năm 1990, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ban hành các Quyết định thành lập Ban công tác đặc nhiệm chống buôn lậu và quản lý thị trường ở các tỉnh phía Bắc và phía Nam. Ban công tác đặc nhiệm chống buôn lậu ở các tỉnh phía Bắc do Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng trực tiếp chỉ đạo. Các Ban công tác đặc nhiệm này được tổ chức các Đội công tác đặc nhiệm liên ngành hoạt động theo từng thời gian và trên một số địa bàn trọng điểm nhằm kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, ngăn chặn kịp thời các hành vi buôn lậu. Ngày 6 tháng 12 năm 1991, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 398/HĐBT hợp nhất Ban chỉ đạo Quản lý thị trường Trung ương, Ban công tác đặc nhiệm phía Bắc và phía Nam thành Ban chỉ đạo Quản lý thị trường trung ương với nhiệm vụ giúp Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng thống nhất chỉ đạo công tác quản lý thị trường, chống đầu cơ buôn lậu, sản xuất và buôn bán hàng giả và các hành vi kinh doanh trái pháp luật khác.
Do yêu cầu đặt ra từ thực tế phát triển sau gần 10 năm thực hiện đường lối đổi mới, ngày 25 tháng 4 năm 1994, Chính phủ ban hành Nghị định số 35/CP tổ chức lại công tác chỉ đạo quản lý thị trường, chống đầu cơ, buôn lậu và giao Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) chịu trách nhiệm thống nhất chỉ đạo công tác quản lý thị trường trong phạm vi cả nước, đồng thời chuyển giao bộ máy làm việc thuộc Ban chỉ đạo Quản lý thị trường Trung ương sang Bộ Thương mại.
Trước năm 1995 mô hình tổ chức bộ máy hoạt động của Lực lượng có thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử khác nhau, các Đội QLTT trực thuộc UBND huyện, thị xã, thành phố sinh hoạt cùng phòng thương nghiệp huyện.
Một sự kiện pháp lý đặc biệt quan trọng đối với Lực lượng QLTT cả nước, đó là ngày 23 tháng 01 năm 1995, Chính phủ ban hành Nghị định số 10/CP quy định về tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của Quản lý thị trường, trong đó xác định: Quản lý thị trường là lực lượng chuyên trách được tổ chức từ Trung ương đến huyện; có chức năng kiểm tra, kiểm soát thị trường, đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại ở thị trường trong nước. Cùng với cả nước, ở Thanh Hóa ngày 25 tháng 9 năm 1995, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 1763 TC/UBTH về việc thành lập Chi cục QLTT tỉnh Thanh Hoá. Kể từ đây, Quản lý thị trường Thanh Hóa là lực lượng chuyên trách, được tổ chức từ tỉnh đến huyện, với tổ chức bộ máy gồm: 1 Chi cục trưởng, 1 Phó Chi cục trưởng, 2 Phòng chuyên môn: Tổ chức - Hành chính và Nghiệp vụ - Tổng hợp, 7 Đội QLTT trực thuộc quản lý liên huyện, đóng trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố với tổng biên chế tiếp nhận từ các huyện về là 113 đồng chí. Xuất phát từ thực tiễn, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành các Quyết định thành lập các Đội QLTT số 8, Đội QLTT số 9 (cơ động) thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát thị trường trên địa bàn toàn tỉnh (Năm 1997); Đội QLTT số 10 (năm 2005); Đội QLTT số 11, số 12, số 13, số 14 và số 15 (năm 2008); Đội QLTT số 16 chuyên trách chống hàng giả, Đội QLTT số 17, số 18 (năm 2011) và Đội QLTT số 19, số 20, số 21, số 22 (năm 2014). Nhằm tăng cường nghiệp vụ chuyên sâu tham mưu về công tác pháp chế, về đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, Chi cục đề nghị Giám đốc Sở Công Thương thành lập Phòng Pháp chế - Kiểm tra (năm 2008) và phòng Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (năm 2014).
Ngày 03 tháng 01 năm 1996, Bộ Chính trị có Nghị quyết số 12/NQ-TW về thương nghiệp, trong đó định hướng xây dựng lực lượng Quản lý thị trường theo yêu cầu chính quy, tổ chức chặt chẽ. Đây là sự quan tâm, đánh giá của Đảng và Nhà nước về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của lực lượng Quản lý thị trường.
Để tăng cường sự phối hợp giữa các Bộ, ngành của Trung ương và địa phương, ngày 27 tháng 8 năm 2001, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 127/2001/QĐ-TTg thành lập Ban chỉ đạo chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại, ở Trung ương do Bộ trưởng Bộ Thương mại làm Trưởng Ban, ủy viên là Thứ trưởng các Bộ, cơ quan ngang Bộ. Cục Quản lý thị trường được giao thêm nhiệm vụ là cơ quan thường trực Ban chỉ đạo chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại, các Chi cục Quản lý thị trường được giao thêm nhiệm vụ là cơ quan thường trực Ban chỉ đạo chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại tại địa phương. Lực lượng Quản lý thị trường đã làm tốt công tác thường trực giúp việc, tham mưu cho Ban chỉ đạo chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại ở trung ương và địa phương, tổ chức tốt sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, các lực lượng chức năng giữa trung ương và chính quyền địa phương trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại. Hiện nay, với vai trò là thành viên của Ban Chỉ đạo 389 các cấp, lực lượng Quản lý thị trường đã và đang phát huy tốt vai trò nòng cốt trong công tác phối hợp chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại trên thị trường nội địa.
Dưới sự chỉ đạo của của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, của Bộ Công Thương và cấp uỷ, chính quyền địa phương, lực lượng Quản lý thị trường thường xuyên phối hợp với các ngành, các lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát chống buôn bán hàng cấm, hàng nhập lậu, chống sản xuất buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, vi phạm về an toàn thực phẩm, chống các hành vi gian lận thương mại. Trong quá trình hình thành và phát triển, cơ cấu tổ chức của lực lượng Quản lý thị trường đã có nhiều thay đổi qua từng giai đoạn phát triển chung của đất nước nhưng ngay từ thời kỳ mới được thành lập, hoạt động kiểm tra, kiểm soát của lực lượng Quản lý thị trường đã góp phần ổn định thị trường, bảo vệ sản xuất và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng, góp phần thực hiện thắng lợi các giải pháp phát triển kinh tế, được Chính phủ, các Bộ, ngành, cấp uỷ, chính quyền địa phương và nhân dân ghi nhận.
Bên cạnh đó, Quốc hội, Chính phủ quan tâm hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức, thẩm quyền của lực lượng Quản lý thị trường. Ngày 8 tháng 3 năm 2016, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh Quản lý thị trường. Theo đó, lực lượng Quản lý thị trường được tổ chức từ trung ương đến địa phương theo nguyên tắc tập trung, thống nhất do Chính phủ thống nhất quản lý. Lực lượng Quản lý thị trường là lực lượng chuyên trách của Nhà nước, thực hiện chức năng phòng, chống, xử lý các hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ; hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hành vi vi phạm pháp luật về chất lượng, đo lường, giá, an toàn thực phẩm và gian lận thương mại; hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Pháp lệnh Quản lý thị trường công khai, minh bạch hoạt động kiểm tra, thanh tra chuyên ngành công thương của quản lý thị trường, bảo đảm quyền tự do kinh doanh của tổ chức, cá nhân, quy định các điều kiện bảo đảm cho hoạt động của quản lý thị trường và chế độ chính sách cho công chức Quản lý thị trường.
Thực hiện Quyết định số 34/2018/QĐ-TTg ngày 10 tháng 8 năm 2018 của Thủ tưởng Chính phủ Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Tổng cục QLTT trực thuộc Bộ Công Thương; UBND tỉnh Thanh Hóa đã bàn giao Chi cục QLTT thuộc Sở Công Thương về Bộ Công Thương gồm: 4 phòng, 22 Đội, 153 Công chức Nguyên là Chi cục trưởng, Phó Chi cục trưởng, Trưởng phòng, Phó Trưởng phòng, Đội trưởng, Phó Đội trưởng và Kiểm soát viên thị trường; 15 Lao động hợp đồng 68.
Ngày 11 tháng 10 năm 2018, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 3650/QĐ-BCT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục QLTT tỉnh Thanh Hóa trực thuộc Tổng cục QLTT, theo đó Cục QLTT tỉnh Thanh Hóa có 3 phòng chuyên môn và 18 Đội QLTT trực thuộc (16 Đội QLTT địa bàn; 01 Đội QLTT cơ động chống buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn toàn tỉnh và 01 Đội QLTT cơ động chống hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, an toàn thực phẩm trên địa bàn toàn tỉnh). Cuối năm 2019 giảm 02 Đội, Cục QLTT tỉnh Thanh hóa có 16 Đội QLTT trực thuộc. Đầu năm 2021 tiếp tục giảm 01 Đội. Hiện tại Cục QLTT tỉnh Thanh Hóa có 3 phòng chuyên môn và 15 Đội QLTT trực thuộc (giảm 01 phòng và 7 Đội).
Hiện nay, Cục QLTT tỉnh Thanh Hóa có tổng số 156 công chức và 17 lao động hợp đồng. Trong đó có: 01 Cục trưởng, 04 Phó Cục trưởng; Văn phòng Cục có 03 phòng chuyên môn: Phòng Tổ chức Hành chính, Phòng Nghiệp vụ - Tổng hợp, Phòng Thanh tra - Pháp chế và 15 Đội Quản lý thị trường trực thuộc (gồm 13 Đội QLTT quản lý địa bàn 27 huyện, thị xã, thành phố và 2 Đội Quản lý thị trường cơ động kiểm tra, kiểm soát trên địa bàn toàn tỉnh).
Trước những yêu cầu mới, lực lượng QLTT luôn tự nhìn nhận và luôn đặt bản thân trong bối cảnh mới của thị trường, không chỉ gói mình trong nhiệm vụ QLTT trong nước, đảm bảo ổn định vĩ mô, lành mạnh thị trường, bảo vệ doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng, còn có nhiệm vụ mới liên quan đến hội nhập quốc tế, hợp tác quốc tế như chống gian lận xuất xứ, gian lận thương mại, hợp lực cùng các lực lượng chức năng chống buôn lậu qua biên giới. Lực lượng QLTT luôn cam kết đồng hành với thị trường, hướng tới trở thành lực lượng chính quy - tinh nhuệ - hiện đại.
Do có những đóng góp tích cực đó, lực lượng Quản lý thị trường đã được Nhà nước trao tặng nhiều Huân chương Lao động, cờ thi đua, bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, cờ thi đua và bằng khen của Bộ trưởng Bộ Thương mại, Bộ trưởng Bộ Công Thương, cờ thi đua và bằng khen của và Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Đây là sự quan tâm, ghi nhận của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Công Thương, chính quyền địa phương đối với những cống hiến của các thế hệ công chức, người lao động của lực lượng Quản lý thị trường trong công tác chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại, góp phần ổn định thị trường, bảo vệ sản xuất trong nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Ghi nhận những thành tích đạt được của Lực lượng QLTT Thanh Hóa, Chủ tịch nước đã tặng Huân chương Lao động hạng 3 cho Chi cục QLTT năm 2003 và 4 cá nhân năm 2003, 2010, 2013, 2014; tặng thưởng Huân chương lao động hạng nhì cho Chi cục năm 2009 và cho 2 cá nhân năm 2009, 2012; tặng thưởng Huân chương lao động hạng nhất cho Chi cục năm 2014; tặng thưởng nhiều Bằng khen, giấy khen đối với tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc.
Thời gian tới, trong bối cảnh đất nước ta hội nhập kinh tế quốc tế, lực lượng Quản lý thị trường càng phải nhận thức đầy đủ hơn vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ để làm tốt công tác kiểm tra thị trường, thực hiện nghiêm chỉ đạo của Chính phủ, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Bộ Công Thương; Tổng cục Quản lý thị trường, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Ban chỉ đạo 389 tỉnh, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng thực hiện kiểm tra thị trường có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các mặt hàng thiết yếu phục vụ sản xuất, đời sống để góp phần kiềm chế lạm phát, giữ vững sự ổn định và phát triển thị trường tỉnh nhà với sự phát triển của thị trường trên phạm vi cả nước. Đặc biệt, khoác lên mình trang phục mới, lấy màu xanh dương làm chủ đạo, biểu tượng cho sự trung thành, tin cậy, toàn lực lượng sẽ có thêm tinh thần mới, sức mạnh mới để hoàn thành và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, xứng đáng với niềm tin, sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
CỤC QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG TỈNH THANH HÓA